عبارت "دولت فراگیر" یادآور دولت توتالیتر است. داریوش آشوری هم در "دانشنامه سیاسی" واژه توتالیتریسم را به فراگیرندگی برگردانده است. بی تردید منظور محسن رضایی از "دولت فراگیر" چنین دولتی نیست. برنامه دقیق چهار سال پیش او در انتخابات ریاست جمهوری نیز دال بر چنین مدلول وحشتناکی نبود.

عصر ایران؛  در خبرها آمده بود که ابوالقاسم رئوفیان، مسئول ستاد انتخاباتی "جبهه ایستادگی"، پس از معرفی محسن رضایی به عنوان کاندیدای جبهه ایستادگی، شعار انتخاباتی محسن رضایی را "دولت فراگیر و جامعه امید" اعلام کرده است.

هر چند که تعبیر "جامعه امید" نقطه قوت شعار محسن رضایی است ولی قسمت اول شعار انتخاباتی محسن رضایی، واجد اشکالاتی تئوریک است که احتمالاً ناشی از بی دقتی مشاوران او بوده است.

محسن رضایی به عنوان یکی از منتقدان سیاست اقتصادی دولت احمدی نژاد و سایر دولت های پس از جنگ، قطعاً برنامه اقتصادی اش "بزرگ کردن" دولت نیست. علاوه بر این، بسیار بعید است که محسن رضایی در پی تشکیل دولتی باشد که برنامه اش ایدئولوژیک کردن همه جنبه های زندگی مردم ایران باشد.

اما شعار "دولت فراگیر" واجد کژتابی ای است که این معانی نیز از دل آن بیرون می آید. دولت فراگیر لفظاً می تواند دال بر دولتی باشد که بیش از حد بزرگ شده و همه جا را فراگرفته است. بدین معنا، دولت فراگیر دولتی است که جا را بر "جامعه مدنی" تنگ می کند. اما دولت فراگیر در متون علوم سیاسی در ایران، به معنای "دولت توتالیتر" هم به کار می ورد.

"توتالیتریسم" را در بسیاری از متون مهم علوم سیاسی در ایران، "فراگیرندگی" ترجمه کرده اند. وقتی یک کاندیدای ریاست جمهوری، شعار دولت فراگیر سر می دهد، بسیاری از آشنایان با دانش سیاسی را بی اختیار به یاد دولت توتالیتر می اندازد.

دولت توتالیتر، دولتی است که از یکسو بسیار بزرگ است و بزرگی او، موجب تنگ شدن عرصه فعالیت نیروهای اجتماعی می شود (تقلیل جامعه مدنی)، از سوی دیگر، به ایدئولوژیک کردن همه حوزه های زندگی می اندیشد.

دولت های بزرگ و لویاتان وار در جهان مدرن، چه ایدئولوژی همه جانبه ای داشته باشند و چه ایدئولوژی شان همه جنبه های زندگی بشر را در بر نگیرد، به هر حال با رشد و تقویت جامعه مدنی سر ناسازگاری دارند.

چنین دولت هایی اگر بخواهند همه جنبه های زندگی شهروندان را بر وفق ایدئولوژی مد نظ خود سر و شکل دهند، دولت های غیردموکراتیک توتالیتر می شوند. اما اگر صرفاً جامعه مدنی را تضعیف کنند ولی با حوزه خصوصی شهروندان کاری نداشته باشند، دولت های غیردموکراتیک اقتدارگرا، سلطانی، پاتریمونیال و ... می شوند.

بدترین نوع دولت غیردموکراتیک، چنانکه علمای سیاست گفته اند و تاریخ سیاسی مدرن نشان داده است، دولت غیردموکراتیک توتالیتر است. دولت های توتالیتر، دولت هایی هستند که "بر طبق ایدئولوژی فراگیری در همه حوزه های زندگی فرد و جامعه دخالت می کنند و می کوشند آن ایدئولوژی را بر واقعیت تحمیل کنند."

باری، عبارت "دولت فراگیر" یادآور دولت توتالیتر است. داریوش آشوری هم در "دانشنامه سیاسی" واژه توتالیتریسم را به فراگیرندگی برگردانده است.

بی تردید منظور محسن رضایی از "دولت فراگیر" چنین دولتی نیست. برنامه دقیق چهار سال پیش او در انتخابات ریاست جمهوری نیز دال بر چنین مدلول وحشتناکی نبود.

علاوه بر این، در ایران امروز که نیروهای اجتماعی دموکراسی خواه رشد چشمگیری داشته اند و دست کم حوزه خصوصی زندگی شهروندان تا حد زیادی از نظارت و تحمیل های بیرونی رها شده است، امکان بر پا کردن دولت توتالیتر وجود ندارد.  نه تنها در ایران، بلکه در اکثر کشورهای جهان نیز تشکیل دولت توتالیتر کاری بسیار دشوار است.   

برخی از عالمان سیاست، دولت صدام حسین در دهه 1990 را آخرین نمونه دولت توتالیتر در جهان مدرن می دانند (اندرو هیوود، سیاست)

بنابراین جا دارد محسن رضایی که در پی تشکیل دولت توتالیتر نیست، در این باره تامل کند که چرا عبارت "دولت فراگیر" را به عنوان شعار انتخاباتی اش برگزیده است؟

احتمالاً رضایی در پی انتخاب شعاری بوده است دال بر حرکت به سمت وحدت ملی. یعنی او می خواهد بگوید دولت من، دولتی است که همه نیروهای کارآمد را در بر می گیرد. نفس همین گرایش، گرایشی غیرایدئولوژیک است. یعنی در پس پشت شعار محسن رضایی، می توان رویکردی غیرجناحی را مشاهده کرد.

 رویکرد غیرجناحی نیز مستلزم تسامح ایدئولوژیک است. یعنی کسی که با چنین رویکردی دولت تشکیل می دهد، ممکن است دو گروه سیاسی واجد ایدئولوژی های متضاد را به دلیل کارآمدی نیروهای آن دو گروه، به دولت خویش راه می دهد تا کارآمدی دولتش را افزایش دهد. افزایش کارآمدی بدین شکل، ناشی از ذهنیتی مایل به دموکراسی است نه ذهنیتی معطوف به توتالیتریسم.

اما محسن رضایی برای ترسیم هدفی مطلوب، شعاری نامطلوب را برگزیده است. نامطلوب بودن شعار انتخاباتی رضایی ناشی از کژتابی عبارت "دولت فراگیر" و نیز بار معنایی مشخص واژه های "فراگیر" و "فراگیرندگی" در ادبیات سیاسی جامعه ایران و به ویژه در مهمترین متون دانش سیاسی در محیط های آکادمیک و غیرآکادمیک ایران چهار پنج دهه اخیر است.